Viêm âm hộ, viêm âm đạo là tình trạng viêm các bộ phận sinh dục ngoài của phụ nữ. Tình trạng này thường do vi trùng, vi nấm hoặc ký sinh trùng.
Ngoài ra, viêm âm hộ, âm đạo còn do lượng estrogen thấp (viêm teo âm đạo) hoặc do dị ứng hoặc kích ứng với các chất như kem diệt tinh trùng, bao cao su, xà phòng hoặc tắm bồn với sữa tắm.
Nguyên nhân
Viêm âm đạo do vi trùng: 40 - 50% các trường hợp viêm âm đạo là do vi trùng. Tỉ lệ viêm âm đạo do vi trùng thật khó xác định nhưng nhiều nghiên cứu cho thấy khoảng 10 - 41% phụ nữ đã bị viêm âm đạo do vi trùng ít nhất một lần gặp trong đời, viêm âm hộ, viêm âm đạo gặp nhiều nhất ở những phụ nữ có nhiều bạn tình và thấp nhất ở phụ nữ chưa quan hệ tình dục. Bệnh này không được xem là một bệnh lây truyền qua dường tình dục cho dù người bệnh có thể mắc qua quan hệ tình dục.
Viêm âm đạo do vi trùng không do một loại vi trùng đặc biệt nào gây ra mà là hậu quả của sự mất cân bằng trong quần thể vi khuẩn bình thường của âm đạo. 90% số vi khuẩn tìm thấy trong âm đạo bình thường thuộc họ Lactobacillus. Vì những nguyên nhân chưa rõ, có sự thay đổi của quần thể vi khuẩn dẫn đến ưu thế phát triển của các loại vi khuẩn khác.
Bệnh nhân viêm âm đạo vi trùng có số lượng vi trùng như Gardnerella vaginalis, Mycoplasma hominis, Bacteroides, và Mobiluncus rất nhiều trong âm đạo. Các vi trùng này được tìm thấy với số lượng từ gấp 100 - 1.000 lần so với âm đạo bình thường. Ngược lại, vi khuẩn Lactobacillus lại hiện diện với số lượng rất ít hoặc hoàn toàn không có.
Viêm âm hộ, viêm âm đạo do vi nấm: thường thấy từ 20 - 25% trường hợp viêm âm hộ, viêm âm đạo là do nấm Candida. Khoảng 75% số phụ nữ bị nhiễm nấm âm đạo ít nhất một lần. 80 - 90% trường hợp viêm âm hộ, viêm âm đạo do nấm Candida là do sự phát triển quá mức của nấm Candida albicans.
Dùng kháng sinh bừa bãi sẽ diệt các vi khuẩn cộng sinh có ích trong âm đạo và gây ra sự bùng phát của vi nấm Candida. Bệnh hiếm khi gặp ở bé gái trước tuổi dậy thì và phụ nữ độc thân; viêm âm hộ, viêm âm đạo do vi nấm thường gặp ở phụ nữ có thai, đái tháo đường không kiểm soát, dùng thuốc tránh thai hoặc dùng nhiều kháng sinh.
Viêm âm đạo do Trichomonas: chiếm 15 - 20% các trường hợp viêm âm đạo. Ước tính có khoảng 120 triệu phụ nữ nhiễm Trichomonas trên toàn thế giới. Khác với 2 loại viêm âm hộ, viêm âm đạo mô tả ở trên, bệnh do Trichomonas được xem là một bệnh lây truyền qua đường tình dục.
Bệnh xảy ra ở cả nam lẫn nữ và nguyên nhân là do nhiễm ký sinh trùng đơn bào Trichomonas vaginalis. Nhiễm Trichomonas vaginalis thường kết hợp với những bệnh lây truyền qua đường tình dục khác bao gồm cả HIV gây bệnh AIDS.
Ngoài ra, viêm âm hộ, viêm âm đạo còn do nguyên nhân dị ứng, kích ứng, tổn thương, lượng oestrogen thấp và một số bệnh lý khác. Các yếu tố nguy cơ khác gây viêm âm hộ, viêm âm đạo bao gồm dụng cụ tử cung (IUD), quan hệ tình dục sớm, nhiều bạn tình, tiền sử bệnh lây truyền qua đường tình dục.
Nguy cơ viêm âm hộ, viêm âm đạo do Candida bao gồm tiền sử nhiễm Candida, giao hợp thường xuyên, dùng thuốc tránh thai, có thai, bệnh AIDS, dùng nhiều kháng sinh hoặc corticoids, đái tháo đường, thụt rửa âm đạo thường xuyên, dùng nhiều thuốc rửa vệ sinh phụ nữ, mặc quần áo chật, sử dụng tampon âm đạo (vaginal sponge) hoặc dụng cụ tử cung (IUD).
Triệu chứng viêm âm hộ, viêm âm đạo
Các triệu chứng điển hình của viêm âm hộ, viêm âm đạo là dịch tiết âm đạo (huyết trắng), ngứa, và kích ứng, có thể nặng hoặc nhẹ tùy theo từng người.
Triệu chứng chính của viêm âm hộ, viêm âm đạo do vi trùng là dịch tiết âm đạo có mùi tanh cá, loãng, trắng đục hoặc xám, kèm theo ngứa và cảm giác nóng rát. Sau giao hợp, mùi tanh cá sẽ nặng hơn.
Các triệu chứng của viêm âm hộ, viêm âm đạo do Candida bao gồm ngứa, rát, giao hợp đau, và dịch tiết âm đạo đặc, đóng cục, màu trắng.
Triệu chứng của viêm âm hộ, viêm âm đạo do Trichomonas: tiểu buốt, giao hợp đau, dịch tiết âm đạo màu vàng xanh hoặc xám, hôi thối, đôi lúc có bọt.
Điều trị viêm âm hộ, viêm âm đạo
Điều trị viêm âm hộ, viêm âm đạo do bất kỳ nguyên nhân nào cũng nên do bác sĩ chuyên khoa quyết định. Không nên dùng các thuốc bán không kê toa vì dễ gây kháng thuốc và làm cho chẩn đoán gặp nhiều khó khăn về sau. Viện Nghiên cứu Dịch tễ học Mỹ tổng hợp số liệu do 390 bác sĩ chuyên khoa phụ sản cung cấp cho thấy, có đến 44% số phụ nữ được chẩn đoán viêm âm hộ, viêm âm đạo do vi trùng đã tự mua thuốc kháng nấm để điều trị trước khi đi thăm khám.
Viêm âm hộ, viêm âm đạo do vi trùng cần được điều trị mỗi ngày bằng metronidazole (Flagyl, Protostat) hoặc clindamycin (Cleocin) liên tục một tuần (thuốc uống hoặc kem bơm vào âm đạo). Viêm do Trichomonas được điều trị bằng metronidazole liều cao uống một lần duy nhất hoặc liều trung bình uống ngày 2 lần liên tục một tuần. Bạn tình nam của bệnh nhân cũng cần được điều trị cùng lúc để tránh lây lan trở lại.
Viêm âm hộ, viêm âm đạo do Candida thường được điều trị bằng các gel, kem, hoặc thuốc đạn đặt thẳng vào âm đạo; các thuốc kháng nấm thường dùng để trị viêm âm hộ âm đạo do Candida bao gồm fluconazole đường uống (Diflucan), butoconazole (Femstat), clotrimazole (Gynelotrimin, Mycelex), miconazole (Monistat), ticonazole (Vagistat). Thuốc sẽ có hiệu quả sau vài ngày. Phụ nữ nhiễm Candida đã tái phát nhiều lần cần được điều trị trong nhiều tuần, kết hợp với điều trị phòng ngừa dài hạn.
Điều trị hỗ trợ: tập trung vào việc tái tạo lại môi trường cân bằng về vi khuẩn bình thường của âm đạo. Lactobacillus acidophilus và L. bifidus được khuyên dùng. Có thể dùng đường uống hoặc bơm trực tiếp vào âm đạo. Bơm thụt rửa âm đạo bằng acid boric có thể giúp acid hóa pH âm đạo để ngăn chặn sự phát triển của những vi khuẩn gây bệnh. Đối với trường hợp viêm teo niêm mạc âm đạo, đặc biệt ở phụ nữ mãn kinh, dùng kem có chứa progesterone thoa tại chỗ có thể giảm bớt các triệu chứng do niêm mạc âm đạo mỏng đi gây nên.
Thay đổi chế độ ăn và bổ sung thêm chất dinh dưỡng cũng có thể giúp ích cho việc điều trị viêm âm hộ âm đạo. Các vitamin chống oxy - hóa, bao gồm A, C, E, và các vitamin nhóm B, vitamin D được khuyên dùng. Các thực phẩm tránh dùng bao gồm phô-mai, rượu, chocolat, nước tương, đường, dấm, thực phẩm lên men. Nên mặc quần lót rộng rãi, bằng vải coton.
Viêm âm hộ, viêm âm đạo là một bệnh có triệu chứng nhẹ. Đa số phụ nữ đáp ứng tốt với điều trị. Những viêm nhiễm ở âm đạo, nếu không được điều trị đúng mức sẽ dẫn đến những biến chứng như viêm phần phụ (pelvicin flammatorydisease), viêm nội mạc tử cung, nhiễm trùng sau phẫu thuật.
Phòng ngừa viêm âm hộ, viêm âm đạo
Nhiễm trùng âm hộ - âm đạo có thể được phòng tránh bằng những biện pháp sau:
Không được sử dụng những thuốc điều trị vi nấm bán không kê toa nếu chưa được chẩn đoán chính xác nhiễm nấm candida âm đạo.
Tránh thụt rửa âm đạo nhiều vì sẽ gây rối loạn cân bằng vi sinh vật và tạo điều kiện cho chúng xâm nhập lên tử cung và phần phụ.
Lau khô người và tránh mặc quần áo ướt sau khi tắm.
Tránh trang phục quá chật. Nên dùng quần lót bằng vải coton.
Rửa sạch màng ngăn âm đạo, nắp chụp cổ tử cung, các dụng cụ dùng để bơm thuốc diệt tinh trùng sau khi sử dụng. Nên dùng bao cao su để phòng tránh những bệnh lây truyền qua đường tình dục.
Sau khi đi tiểu nên lau chùi từ phía trước ra sau để tránh đem vi trùng từ phân vào âm đạo.
Nên tránh dùng vaginal sponge (tampon âm đạo) để phòng tránh viêm âm hộ âm đạo
Xem thêm: Hiệu quả và an toàn của dung dịch vệ sinh hàng ngày Zelesse trong điều trị viêm âm đạo
Theo BS. HOÀNG XUÂN ĐẠI